هفته گذشته درباره اینترنت ملی و حواشی درباره موضوعات اخیر مرتبط با قطع ارتباط با شبکه اینترنت بین المللی با همشهری جوان گفت و گویی انجام شد:
در روزهای گذشته با مسدود شدن اینترنت، بحث اینترنت ملی بیش از پیش مطرح شد. به نظر شما در این زمینه چقدر توانسته‌ایم بستر لازم را فراهم کنیم که در صورت مسدود شدن بتوانیم به اینترنت دسترسی داشته باشیم؟
همانطور که در هفته گذشته شاهد بودیم با قطع شدن سرویس اینترنت جهانی، هنوز سرویس‌های داخلی مبنتی بر سرویس اینترنت لوکال فعال بود. این در حالی بود که برخی گمان می‌کردند قطع شدن اینترنت جهانی به معنای اختلال در زندگی روزمره مردم است. مردم در این مدت نه‌تنها توانستند به خوبی از خدمات اداری و بانکی بهره‌مند شوند، بلکه حتی اپلیکیشن‌های داخلی موبایلی به راحتی سرویس‌های معمول خود را ارایه می‌دادند. ما شاهد بودیم که در سرویس‌دهی تاکسی‌های اینترنتی هیچگونه اختلالی ایجاد نشد و مردم به راحتی می‌توانستند از این خدمات استفاده کنند. جالب‌تر این‌که کاربران توانستند با سرعت اینترنت بسیار خوبی اپلیکیشن‌های داخلی را نصب و استفاده کنند.
من انکار نمی‌کنم که در اینترنت ملی ایرادهایی هم وجود داشت که می‌توان با رفع آن بر کیفیت استفاده کاربران ایرانی از این بستر افزود تا امکان بهره‌گیری از اینترنت ملی به طور کامل فراهم شود.
یکی از مهمترین خلاهایی که در روزهای اخیر به چشم آمد، نبود یک موتور جستجوی بومی است. بسیاری از سایت‌های داخلی بر بستر اینترنت ملی در دسترس است اما فقدان یک موتور جستجو که بتواند صفحات سایت‌های داخلی را در دسترس قرار دهد محسوس است. در این زمینه چه کارهایی انجام شده است تا کاربران ایرانی را از موتورهای جستجوی گوگل و یاهو بی‌نیاز کند؟
از زمان اجرایی شدن طرح اینترنت ملی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات تلاش‌های زیادی را در این مسیر انجام داد اما هنوز موانعی در مسیر آماده‌سازی شبکه ملی اطلاعات وجود دارد. همانطور که می‌دانید هدف از اجرای طرح شبکه ملی اطلاعات بالا بردن امنیت سایبری است تا داده‌های حساس کشور روی زیرساخت داخلی قرار بگیرند. در این حوزه همانطور که شما هم اشاره کردید، نبود یک موتور جستجوی داخلی یکی از مشکلات کشورمان است.
در سال ۱۳۹۳ وزارت ارتباطات از دو موتور جستجو با عنوان‌های «پارسیجو» و «گُرگُر» رونمایی کرد که این‌ها نخستین موتورجستجوهای ایرانی بودند. آن زمان ۱۷۰ میلیارد تومان برای این طرح پیش‌بینی شده بود. پروژه پارسیجو بیش از ۲۰۰ میلیون صفحه روی وب را پوشش می‌دهد اما هسته مرکزی این پروژه داخلی نیست و متاسفانه در هفته اخیر که با قطع اینترنت مواجه بودیم، نتوانست سرویس مناسبی ارایه دهد.
هم‌اکنون از نظر سیاست‌گذاری و فنی چقدر توانسته‌ایم اینترنت ملی را در کشور فعال کنیم؟
آن‌چه در هفته اخیر گذشته، توانست تا حدی نقاط قوت و ضعف این شبکه را نشان دهد. تا سال ۹۸ حدود ۱۹ هزار میلیارد تومان برای این طرح هزینه شده است. دولت ۱۲ هزار میلیارد تومان و بخش خصوصی ۷ هزار میلیارد تومان در این طرح سرمایه‌گذاری کرده‌اند.
اهمیت سرمایه‌گذاری در این طرح را زمانی درک می‌کنیم که بدانیم کشورهای دیگری چون هند، کویت، چین، کره جنوبی، برزیل، روسیه، استرالیا و … نیز برای ارتقای سطح امنیت ملی خود توجه ویژه‌ای به شبکه ملی اطلاعات دارند. به طوری که مثلا کره‌جنوبی از نظر آمادگی الکترونیک و پهنای باند رتبه نخست را در دنیا دارد . ۸۰ درصد پهنای باند این کشور داخلی است. یعنی شبکه‌ای که تا ۸۰ درصد آن‌ها را از ارتباطات خارجی بی‌نیاز کرده است.
کشور چین هم سال‌هاست شبکه اینترنت ملی خود را راه اندازی کرده است. این کشور تاکنون بیشترین تعداد بازی‌های ملی رایانه‌ای، موتور جستجوی ملی، میل سرورهای ملی و از همه مهمتر سیستم عاملی ملی را طراحی کرده است. در کشور هند شبکه ملی دانش راه‌اندازی شده است که در بستر آن جمع‌آوری اطلاعات منتج به دانش می‌شود.
با مسدود شدن اینترنت شاهد بودیم بسیاری از کسب‌وکارهای اینترنتی آسیب دیدند. چقدر بستر اینترنت ملی برای استفاده کسب‌وکارهای اینترنتی فراهم است؟ آیا آمار مشخصی از میزان فعالیت اپلیکیشن‌های ایرانی بر بستر اینترنت ملی وجود دارد؟
در کسب‌وکارهایی که «هاست» آن‌ها داخل ایران است، اختلال خاصی رخ نداد اما خدمات مشاغل اینترنتی که از سرورهای ایرانی استفاده می‌کنند و هاست آن‌ها در خارج کشور قرار دارد، اختلال‌هایی را شاهد بودیم.
تا الان برخی شرکت‌های ارائه‌کننده اینترنت مدیریت صحیحی برای مسیریابی به سمت سرورهای داخل کشور نداشتند. برخی از این شرکت‌ها گاهی درخواست‌ها را به سمت درگاه بین‌المللی می‌فرستادند و ارتباطات‌شان با آی.ایکس.پی (زیرساخت تبادل پهنای باند بین شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات اینترنت) درست و کامل نبوده تا مسیریابی درستی داشته باشند.
وزارت ارتباطات نیز راهکارهای موقت در نظر گرفته و به شکلی خود وزارتخانه نقش درگاه را بازی می‌کند تا پیام را دوباره به درگاه داخل کشور بفرستد. این کار به صورت موقت مشکلات را برطرف کرده است.
آمار رسمی از میزان کسب‌وکارهای ایرانی که بر بستر اینترنت فعال هستند، منتشر نشده است اما می توان گفت حدود ۷۰ تا ۸۰ هزار ایرانی به طور رسمی کسب وکارشان را در فضای مجازی دنبال می‌کنند. البته این میزان غیر از افرادی است که در شبکه‌های اجتماعی فعالیت دارند.
شبکه‌های اجتماعی چقدر توانستند از نظر فنی قابل اعتماد باشند و چطور در واقعیت کاربران را با خود همراه کرده‌اند؟
می‌توان گفت که فعال شدن اینترنت ملی در هفته اخیر بیش از همه پیام‌رسان‌های ایرانی را علی‌رغم مشکلات زیرساختی که با آن مواجه‌اند، خوشحال کرد. به طوری که این پیام‌رسان‌ها حتی بعد از فیلترینگ تلگرام تا این حد مورد استقبال قرار نگرفتند.
بر اساس تعریف ساده شبکه ملی اطلاعات، ارتباط مشترکان داخل کشور به سرورهای داخلی باید فراهم شود. اگر این فرآیند درست پیاده‌سازی شده باشد، مشترک می‌تواند در هر حالتی به سروری که داخل کشور است متصل شود و وابسته به اتصال سرور نباشد.
در آخر باید عرض کنم که امیدوارم با تلاش متخصصان توانمند داخلی و با بهره گرفتن از تجربیات بدست آمده ایرادات فنی و اجرایی اینترنت ملی را برطرف کنیم تا بتوانیم بستر مناسبی برای خدمت رسانی به مردم عزیزمان فراهم بشه و مردم بتونند از این ظرفیت استفاده بهینه انجام بدهند.
